Onderhoud van bomen
In de natuur krijgen bomen geen "zorg", dus is het wel nodig om bomen te verzorgen?

Helaas, het is nodig. Dat komt omdat wij bomen neerzetten op "niet-natuurlijke" plaatsen, op plaatsen waar onvoldoende ruimte voor de boom is, of omdat we iets onnatuurlijks met de boom willen.

Hieronder zal ik proberen uit te leggen welke methoden er door boomverzorgers gebruikt worden, waarom ze gebruikt worden en waarom andere methoden beter niet gebruikt kunnen worden.

Een boom groeit van een zaadje op naar een volwassen boom, takelt af en gaat uiteindelijk (meestal) door ouderdom dood. Voor straat en laanbomen kunnen de fasen die deze bomen tijdens hun leven doorlopen als volgt opdelen:

In de aanslagfase is de boom vanuit de ideale groeiplaats bij de kweker overgezet naar de verre van ideale groeiplaats in de verharding. Gedurende deze fase is het onderhoud puur gericht op het laten aanslaan van de boom. Dat betekent:

  • bij de aanplant iets aan bladmassa innemen om evenwicht met de wortels te verkrijgen en
  • water geven wanneer de grond onvoldoende nat is (dit weet je door op ca 10cm diepte de grond te beoordelen),
    net zo lang tot de groei weer normaal is. Dit kan 1-3 jaar duren. Hierna komt de boom in de jeugdfase.

    In de jeugdfase of begeleidingssnoeifase wordt de boom tijdens haar groei "begeleid" naar de uiteindelijke vorm van de boom: een takvrije stam die voldoende hoog is om een noodzakelijke doorgangshoogte te garanderen. Deze vorm van snoeien heet begeleidings-snoei. De snoei moet vaak (om de 2 a 3 jaar) en matig (max. 20% bladmassa) worden uitgevoerd door een boomverzorger. Het is heel belangrijk dat iedere snoeibeurt gebaseerd wordt op hetzelfde eindbeeld.

    In de volwassen fase hoeft er niet veel aan de boom te gebeuren. De boom kan haar kroon volledig laten uitgroeien. Waar een boomverzorger bij deze bomen op moet letten zijn mechanische gevaren: plakoksels en dood hout.

    Eindfase. Als de conditie van de boom achteruit gaat, spreken we van een "bejaarde" boom. Deze bomen dienen goed op veiligheid beoordeeld te worden; de achteruitgang van conditie is ergens door ontstaan. Behalve een regelmatige boomtechnische controle (minstens jaarlijks) dienen deze bomen begeleid te worden in het aftakelen. Bij deze bomen kunnen grote, zware takken overbelast raken en uitbreken: zwaar belaste takken dienen daarom uitgelicht te worden. Soms moet, voor het behoud van de boom, een groot deel weggenomen worden. Ook kan er gekozen worden om gevaarlijke takken te borgen: speciale lijnen houden de tak in de boom bij breuk. Deze lijnen mogen overigens nooit strak staan, want daarmee beinvloeden ze de beweging van stam en takken altijd nadelig.

    Soms worden bomen "in toom" gehouden, meestal om een bepaald doel te bereiken. Hieronder staan de snoeiwijzen, met de bijbehorende doelen.

  • Knotten Weghalen van de top en alle zijtakken. De boom maakt nieuwe loten, welke gebruikt worden voor het vlechten van manden etc. Op een goed bereikbare hoogte (bijv. 2 meter) wordt de top uit een jonge boom gezaagd. De reactie van de boom is het vormen van nieuwe loten, die heel snel groeien. Na een aantal jaren worden alle loten weggehaald (knotten), zodat de boom opnieuw kan uitlopen. Deze loten werden voor allerlei toepassingen gebruikt. De knot werd altijd op hoogte gemaakt, zodat de koeien er niet bij konden.
    Knotten gebeurt bijna alleen bij Wilg, soms es en esdoorn. Robinia en catalpa worden ook geknot, maar niet om het verkrijgen van loten...
  • Kandelaberen Van een boom alle kleine takken weghalen, van de grote takken een stuk (bijv. 1 meter) laten zitten. Vervolgens om de 4-8 jaar alle nieuwe uitlopers opnieuw verwijderen. Op deze manier is de boom klein te houden, helaas wordt de boom niet erg oud...! Gebeurt veel bij Plataan, Linde, Wilde Kastanje, Esdoorn en Es. Veel bomen zijn helemaal niet geschikt om gekandelaberd te worden. Klik hier voor meer informatie.
  • Kandelaren Alle takken van de boom afhalen, behalve de top. Wordt zelden toegepast.
  • Leiden De jonge twijgen naar een lei-werk buigen en ze er aan vast binden. Twijgen die niet naar een leidraad geleid kunnen worden, worden afgeknipt. Wordt van oorsprong gebruikt als (zomer-)zonnescherm voor boerderijen, maar tegenwoordig ook als erfscheiding of blikvanger in de tuin. Voor meer informatie: zie Leibomen.
  • Stoelen is vergelijkbaar met knotten, maar dan heel laag: de boom wordt op jonge leeftijd vlak boven de grond afgezaagd, zodat er bruikbare loten ontstaan.

    In advertenties worden vaak vele snoeitermen gebruikt. Hieronder staat uitgelegd wat er precies mee bedoeld wordt:

  • Begeleidingssnoei Snoeien alleen onder begeleiding.
  • Ouderdoms snoei Snoeien alleen door 50+ers.
  • Terminale snoei Zodanig snoeien dat de boom zeker dood gaat.
  • Onderhouts snoei Alleen de onderste takken er af.
  • Jeugdsnoei Snoeien alleen door jongeren te snoeien.
  • Vormsnoei Snoeien is op zich niet nodig, maar we doen het toch maar.
  • Uitlichten kroon Leuk voor de Kerstdagen.
  • Correctie snoei I De vorige keer is het snoeien niet goed gebeurd...
  • Correctie snoei II "Als jij nog een keer een tak die richting laat groeien, dan gaan we tot straf over!"

    Snoeien van bomen
    wortelopdruk
    Boomveiligheidscontrole


    • Heeft u vragen?