De aantastingen aan bomen zijn grofweg op te delen in ziekten en plagen. Ziekten hebben vaak een plantaardige (bacterie / schimmel) oorzaak, bij plagen zijn het meestal dierlijke aantastingen.
Schimmels
Er zijn vele soorten schimmels. Sommigen eten dood en/of levend hout, anderen zitten op bladeren en
scheuten, weer anderen leven in samenwerking (symbiose) met de boom. De schimmels die hout eten, kunnen
stabiliteitsproblemen opleveren. Schimmels zijn parasitair (leeft ten koste van de gastheer), saprofiet
(ruimt afgestorven materiaal op) of symbiose (leeft in nauwe samenwerking met de gastheer). De schimmels
die voor bomen problemen opleveren, zijn de parasitaire schimmels. Deze parasitaire schimmels zijn weer
op te delen in:
Het is heel normaal dat bomen door schimmels worden opgegeten. Het kernhout is dan wel afgestorven en
afgegrendeld; helemaal veilig voor schimmels is het hout niet. Maar het kernhout kan prima gemist worden,
zolang er nog maar een voldoende dikke rand spinthout aanwezig is. Wat is voldoende? 70% van de diameter
mag rustig weggerot zijn...!
Omdat de boom in het kernhout allerlei afvalstoffen heeft opgeslagen, is het kernhout geen ideaal
avondeten. Liever eten ze het lekkere spinthout, maar om daar te komen moeten ze eerst door de afgrendelingen
heeneten, en deze rijstebrei-berg is niet makkelijk weg te werken.
Een schimmel kan na verloop van jaren vruchtlichamen maken. Dit zijn slechts de bloemen van de schimmel; de schimmel zelf zijn de hyphen, de schimmeldraden die in het hout zit. Het weghalen van de vruchtlichamen van deze schimmels (de "paddestoelen") zorgt er niet voor dat de schimmel weg gaat en verlaagt de infectiedruk voor omliggende bomen nauwelijks. De vruchtlichamen zelf zijn voor een boomverzorger echter onmisbaar voor de determinatie van de schimmel en daarmee het te verwachten schadebeeld. Haal ze daarom niet weg!
Ziekten
Ziekten in bomen zijn meestal bacterie- of schimmelinfecties. De bacterieproblemen zijn vaak met
spuiten op te lossen, maar het is "symptoombestrijding". Het komt vaak elk jaar weer terug en geeft meestal
aan dat het gaat om een verkeerde soort (gevoelige soort) of de standplaats die niet optimaal is (kwarren en
kwijnen). Soms is de ziekte een gebreksverschijnsel (zoals magnesium-gebrek) of een overmaat-verschijnsel
(zoals strooizout of pesticiden)
Plagen
Bij de plagen komen we de verschillende diertjes tegen: rupsen, kevers, slakken, mineermotten, cicaden,
luizen etc. Vaak zijn plagen een resultaat van verstoord evenwicht en zal de plaag vanzelf verdwijnen. De
eikenprocessie-rups is nieuw hier in de omgeving en heeft geen natuurlijke vijanden. Toch zal het evenwicht
wel weer komen, maar tot die tijd hebben we er wel veel last van!
A
B
Bacterievuur is een dodelijke aantasting voor alle familieleden van de Rosacaea (w.o. meidoorn, kers, lijsterbes, appel en peer). Herkenbaar aan gebogen, zwarte scheuten met gedroogd blad. Bloesems blijven zwart verschrompeld aan de boom hangen. Bij het aansnijden van de bast onder een aantasting wordt een roodbruine verkleuring zichtbaar, terwijl het weefsel vochtig en plakkerig is. Bij een lichte aantasting is het verwijderen van zieke takken, meer dan 50cm onder de verkleuring. Anders de hele boom weghalen met wortel en al weghalen. Gereedschap hierna ontsmetten!
Bladluis is voor de boom nauwelijks schadelijk; pas bij massale aantasting wordt de boom in haar groei geremd. Bladluizen scheiden honingdauw af (doorzichtig) waar een schimmel roetdauw (zwart) op af komt. Deze laatste geeft overlast doordat alles dat onder de boom staat zwart wordt. Bespuiten van de boom met water spoelt ook de natuurlijke vijanden van bladluizen weg.
Bladvlekkenziekte (Plataan). Onregelmatige bruine vlekken in het voorjaar, door een schimmelinfectie. Nieuw blad dat in de zomer gevormd is, heeft er geen last van. De boom heeft er weinig last van. Komt elk jaar terug, weinig aan te doen.
C
D
Dikrand Tonderzwam is familie van de Ganoderma. Zolang voldoende reactiehout gevormd wordt, is deze schadelijke (parasitaire) zwam door de boom onder controle.
Deze zwam is een serieuze bedreiging voor de boom, omdat hij in staat is door een barriere-zone (kurklaag) heen te "eten".
E
Eikenprachtkever eet cambium en spinthout. Oudere, zwakke bomen worden door deze kever geringd.
Eikenspintkever eet cambium en spinthout. Jonge bomen zijn door deze kevers snel geringd. Oudere, gezonde bomen vormen callas, waardoor de larven geplet worden.
F
G
Ganoderma is de latijnse naam voor de familie "tonderzwammen". De Echte Tonderzwam is echter geen familielid... Ganodermas zijn een serieuze bedreiging voor de boom, al kunnen veel bomen lange tijd met de aantasting veilig blijven staan. Zolang de aanmaak van nieuw hout in evenwicht is met de afbreuk door de zwam is er geen sprake van acuut gevaar.
Gomziekte is een bacterie-aantasting bij voornamelijk Prunus. Zichtbaar aan de klodders gom die aan de bast hangen. Verzwakt de boom en ziet er niet fraai uit.
H
Honingzwam is een "eerlijke" zwam; een aantasting is goed zichtbaar (en de gevolgen ook...!). Na graafwerkzaamheden, ophoging of verdichting sterven er wortels af. De zwam komt via het cambium binnen en kan de boom binnen een paar maanden vellen. Duidelijk aanwezig zijn de zwarte dropveters (rhyzomorphen, schimmeldraden die in bundels bij elkaar gehouden worden). De boomstronk weghalen heeft weinig zin; de schimmel is overal in de bomen aanwezig. Misschien is wel de infectiedruk op omliggende bomen hiermee te verlagen.
Horzelvlinder eet ronde gangen in populier. Pas schadelijk bij grote aantallen gaten.
I
Iepziekte is een allergische reactie van de boom op een schimmel die verspreid wordt door besmette iepenspintkevers. Deze kevers eten zich in twijg-oksels waardoor
de schimmel in de sapstroom terecht komt. De boom begint de houtvaten af te grendelen en blokkeert daarmee de eigen vochtvoorziening. Van boven uit beginnen takken af te sterven, tot uiteindelijk de hele boom dood gaat. Deze schimmel kan ook via de wortels in de boom terecht komen. Dan verdroogt de boom overal even snel. De aantasting is herkenbaar aan donkere verkleuringen in de laatste jaarring (als je een twijg of tak doorzaagt).
J
K
Klimop is geen parasiet, maar kan het de boom lastig maken als hij over de takken gaat groeien. De takken krijgen minder licht en lucht, terwijl ze meer gewicht en windvang moeten dragen. De klimop wint het van de boom omdat hij in een seizoen langer kan groeien. Na verloop van jaren stort de boom in.
Korsthoutskoolzwam is een zachtrotter, dus hij eet lignine en cellulose. De kroon hoeft er niet onder te lijden, terwijl de stam flink afgebroken kan zijn. De schimmel pikt eerst een stukje boom in ("landjepik") en gaat dat vervolgens rustig verteren. Kan daardoor jaren in evenwicht zijn met reactiehout, maar is een zeer serieuze bedreiging voor de boom.
L
M
Meniezwammetje is herkenbaar aan de oranje-rode wratjes op aangetaste plekken. Meestal een dood-hout-eter, maar kan bij zwakkere en jongere bomen in gezond hout binnendringen en "flinke klappen uitdelen". Gezonde bomen kunnen de zwam goed weerstaan. Voorkomen het beste remedie: snoeien in de zomer (voor augustus) bij droog weer met ontsmet gereedschap. Evt. wondafdekmiddel gebruiken met fungicide.
N
O
P
Platte tonderzwam is een familielid van de Ganoderma. De vruchtlichamen groeien boven elkaar.
Q
R
Reuzenzwam is een parasiet die de boom binnendringt na wortelschade. De schimmel zit jaren in de boom voor de eerste vruchtlichamen zichtbaar zijn. Deze zijn zeer groot en het kunnen er zeer veel zijn. Afhankelijk van de mate van aantasten en de mate van insterven van de kroon de boom verwijderen. Als er veel adventiefwortels zijn gevormd, kan de kroon er prima uitzien ondanks dat de gestelwortels aangetast kunnen zijn en in dat geval is de stabiliteit van de boom in het geding.
S
T
Tak- en bloesemsterkte komt veel voor bij Prunus. Bloesems verdrogen en blijven hangen.
U
V
Verwelkingsziekte (Verticilium) kan (delen van) een gezonde boom plotseling laten afsterven. De schimmel die de aantasting veroorzaakt leeft als saprofiet in de bodem en kan het daar jaren uithouden; niet dezelfde soort herplanten na deze besmetting. Soms kan de schimmel via de wortels van gevoelige soorten (w.o. Catalpa, Prunus, Robinia, iep) naar binnen dringen. Dit gebeurt meestal in banen naar de takken toe. Vaten raken verstopt en verkleuren groenig. Er is geen remedie tegen; met wortel en al weghalen en vervangen door een niet-gevoelige soort. Snoeien van aangetaste takken heeft alleen een cosmetisch effect; de schimmel is via de wortels naar die tak toegegaan en hiermee is de hele boom besmet.
Vruchtboomkanker is een ontsierende schimmelinfectie. De schimmel kan een tak "ringen"; daarom liefst de schinnel er vroegtijdig uit snoeien.
W
Waslakzwam is een familielid van de Ganoderma en eet levend hout. De zwam is redelijk agressief, maar kan lange tijd zonder gevaar in de boom aanwezig zijn. Let hierbij op de snelheid waarmee de boom reactiehout maakt.
Watermerkziekte is vergelijkbaar aan verwelkingsziekte. Takken of halve kronen verwelken en worden bruin. Het hout van aangetaste takken ziet er waterig en glazig uit. Knotten helpt; de ziekte blijft in de boom, maar de jonge loten hebben er geen last van.
Wilgehoutrups maakt ovale gaten van ongeveer 10mm diameter in de stam van vrijwel alle loofbomen. De kever duwt het zaagsel uit de gangen en dat ligt op de stamvoet. Behalve de vele gangen die het hout verzwakken, kunnen er ook schimmels binnendringen. De rupsen leven meerdere jaren in de boom, waarbij ze steeds verder het hout in gaan.
X
Y
Z
Zoutschade is een gevolg van strooien bij gladheid. De randen van bladeren sterven af, schors kan in extreme gevallen loslaten. Minder groei, minder knoppen, kleinere knoppen, kleiner blad dat vroeg verwelkt.
Heeft u vragen?
