Er zijn heel veel verschillende knopen. Ze hebben allemaal verschillende eigenschappen, waardoor ze meer of minder geschikt zijn voor bepaalde toepassingen. Het is als boomverzorger heel belangrijk om de goede knopen te gebruiken!
Een knoop wordt eerst gelegd en daarna "gedressed". Dit dressen is in vorm masseren en het strak trekken van de uiteinden, zodat de knoop goed ligt. Pas dan is de knoop gebruiksklaar.
Hieronder staan 20 knopen beschreven die alle toepassingen in de boomverzorging kunnen dekken (soms in combinatie met elkaar). De knopen zijn gegroepeerd op toepassing. Per toepassing staan in een tabel de verschillende eigenschappen om ze met elkaar te kunnen vergelijken. Hierbij worden de volgende termen gebruikt:
- Knoopvastheid: Sommige knopen moeten na het leggen gespannen blijven om in vorm te blijven, anders vallen ze uit elkaar.
- Betrouwbaarheid: Niet elke knoop is even betrouwbaar; de mastworp bijvoorbeeld heeft de neiging om door te schieten.
- Waar te knopen: Soms is het mogelijk een knoop na het leggen door te schuiven naar de plek waar hij hoort te zitten.
- Positie knoop in touw: Niet elke knoop is te leggen zonder een vrij uiteinde en daardoor niet midden in een touw.
- Belastbaarheid: Sommige knopen zijn beter te belasten dan anderen.
- Los te maken: Na het (zwaar) belasten zijn sommige knopen open te buigen (en daarmee los te maken), andere knopen moeten losgesneden worden...
- Touwdikte: Soms is het noodzakelijk om de knoop te leggen met een combinatie van twee verschillende touwdiktes, soms is de knoop niet geschikt om verschillende touwdikten te gebruiken.
- Verstelbaar onder spanning: Schuifknopen zijn soms geschikt om onder spanning zowel te klemmen als te schuiven.
- Richting van verschuiven: Niet elke schuifknoop kan twee kanten op schuiven, omdat de knoop niet symmetrisch is.
- Slijtage touw: Wrijvingssteken veroorzaken soms aanzienlijke slijtage aan het touw ...
- Draaiingen: ... of ze laten na herhaaldelijk gebruik het touw vele draaien in het touw achter
Vervolgens worden de knopen stuk voor stuk beschreven, met daarin hoe ze te leggen zijn en enkele voorbeelden van gebruik.
Knoop om iets vast te binden
Knoop die een lus maakt
Knoop die een touw met een touw verbindt
Knoop die een lijn in lengte instelbaar maakt
Knoop die wrijving opwekt
Knoop die een touw verdikt
Vastbindknopen
| Knoop | Knoop-vastheid | Betrouw-baarheid | Waar te knopen | Positie knoop in touw | Belast baarheid | Los te maken |
| Marlpriemsteek | Mag ontspannen | Minder betrouwbaar | Ter plekke | Midden en eind | Licht | los te maken |
| Slipsteek | Mag ontspannen | Minder betrouwbaar | Ter plekke | Eind van touw | Licht | Heel makkelijk los te maken |
| Timmersteek | Moet strak blijven | Betrouwbaar | Ter plekke | Eind van touw | Zwaar | los te maken |
| Lopende paalsteek | Mag ontspannen | Betrouwbaar | Op afstand | Eind van touw | Zwaar | los te maken |
| Mastworp | Mag ontspannen | Onbetrouwbaar | Ter plekke | Midden en eind | Zwaar | los te maken |
| Boa Constrictor | Mag ontspannen | Betrouwbaar | Ter plekke | Midden en eind | Zwaar | Niet los te maken |
| Vissermansteek | Mag ontspannen | Betrouwbaar | Ter plekke | Eind van touw | Zwaar | Niet los te maken |
Marlpriemsteek
Deze knoop wordt vaak gebruikt om materiaal aan een lijn te knopen, zodat de klimmer het naar boven kan trekken. De knoop moet goed-om gelegd worden, want anders gaat alleen de knoop naar boven! Ook kan deze knoop gebruikt worden om in het losse eind van de vanglijn te knopen, zodat de lijn niet uit de katrol kan schieten. Let er dan ook op dat hij goed-om gelegd is!
Deze knoop lijkt op de slipsteek, maar dan is er een ander deel van de knoop om het vast te binden object gelegd. In dat geval is
de knoop een stuk minder betrouwbaar, maar wel heel makkelijk los te maken.
Slipsteek
Heel makkelijk los te maken, maar bij zware belastingen wil hij nogal eens vanzelf los gaan.
De knoop is te leggen door een gewone overhandse knoop om een tak te leggen, maar het losse einde wordt weer teruggestoken. Als de knoop los moet, kun je aan het losse eindje trekken en de knoop valt uit elkaar.
Om het te makkelijk losraken van deze knoop te voorkomen, kun je de lus (als je deze lang genoeg maakt) een keer vastzetten om het trekkende deel. Deze borging is lang zo effectief niet als bij de timmermansteek, daarom gebruiken we die liever.
Timmersteek
Een uitstekende knoop voor het vastmaken van af te vangen takken omdat deze knoop na een zware belasting eenvoudig weer los te maken is. Een nadeel van deze knoop is dat hij gespannen moet blijven: hij valt heel gemakkelijk uit elkaar. Dit gebeurt vooral als de knoop om een vertikale tak (=stam) gelegd is. Dit losvallen is te voorkomen door een halve steek voor de timmersteek te leggen.
De knoop is goed gelegd als er minstens 3 wikkelingen in zitten en deze wikkelingen moeten minstens 180
graden rond de tak (stam) lopen.
Gebruik van deze knoop:
Afvangen; tak (stam) aan vanglijn binden
Afvangacht (of -anker) aan boom binden.
Lopende paalsteek
Het leuke van de lopende paalsteek is dat deze naar de tak toe "loopt" waar je hem om wilt hebben. Dat gaat als volgt: gooi het uiteinde van de vanglijn om de oksel waar de knoop moet komen. Met het uiteinde van deze lijn maak je een paalsteek die om de heengaande vanglijn lust. Na het dressen kun je hem doorschuiven.
Hoe zwaar deze knoop ook belast is; losmaken is altijd goed te doen.
Mastworp
De mastworp is een makkelijk te leggen knoop, maar niet zo betrouwbaar. Ik heb een aantal keren ervaren dat de knoop doorschoof bij het afvangen van behoorlijke takken, gelukkig zonder ongelukken. Hij moet dus altijd geborgd worden met een extra halve steek om de tak of werklijn. Beter is het de timmersteek of lopende paalsteek te gebruiken.
Boa Constrictorknoop
In feite is deze knoop een mastworp die heel efficient geborgd is. Zo efficient dat deze knoop, als hij goed aangetrokken is, niet meer los te maken is. En daar is hij ook voor bedoeld; bij het bouwen van bamboe huizen wordt hij veelvuldig gebruikt.
In de boomverzorging gebruik ik deze knoop niet, maar ik heb veel plezier van de knoop bij:
- gebruik als slangklem
- Vlag aan stok binden
- Klemmen bij verlijmen van hout etc. etc
Vissersteek
Standaard wordt deze knoop gebruikt voor het maken van Prusiklussen (zie Touwverlengknopen). Het is een betrouwbare, belastbare knoop om een (klim)lijn ergens aan vast te zetten. Losmaken na belasting is niet eenvoudig!
Toepassingen:
- Vastzetten van de eindjes van de Valdotain-knoop aan karabijnhaak / mini-pulley.
- Vastzetten fliplijn aan karabijnhaak.
- (zie Dubbele vissersteek) maken van eindloze stropjes.
Lussen
| Knoop | Positie knoop in touw | Los te maken | Knoopvastheid | Alpenvlindersteek | Midden, eind | Ja | Goed |
| Paalsteek | Eind | Ja | Moet strak blijven of goed gedressed zijn |
| Dubbele achtlus | Midden, eind | Midden: slecht, eind: redelijk | Goed |
| Dubbele overhands lus | Midden, eind | Midden: slecht, eind: redelijk | Goed |
Alpenvlindersteek
Een hele geschikte knoop voor het maken van een lus in het midden van een touw. De knoop is na belasting heel goed los te maken ("open te breken"). Het leggen is niet ingewikkeld: maak een ruime bocht in het touw zoals op de foto en beweeg het bovenste deel zoals de zwarte pijl aangeeft. Trek hierna de twee uiteinden uit elkaar en de knoop rolt om zodat hij er uit ziet als de onderste foto.
Voor het verdrievoudigen van een treklijn is deze knoop heel geschikt: haak er een karabijhaak aan met katrol en trekken maar!
Paalsteek
De paalsteek is een geschikte knoop voor het maken van lussen. Wel moet deze knoop na het leggen heel goed "gedressed" (aangetrokken) worden, omdat hij anders uit elkaar kan vallen. Het dressen van deze knoop gebeurt door de vier lijnen die de knoop uit gaan om en om aan te trekken.
Voor het dressen...
... en na het dressen
Om het uit elkaar vallen van deze knoop tegen te gaan is de volgende uitbreiding zinvol:
Steek het losse uiteinde om de lus terug langs het werkeind door de knoop.
Na het dressen ziet deze knoop er zo uit. Deze knoop wordt door sommige (buitenlandse!) alpinisten gebruikt om hun harnas aan het klimtouw
te bevestigen.
Dubbele achtlus
Gewoon een achtknoop leggen in een dubbelgevouwen touw. Deze knoop wordt op dit moment als standaard inbindknoop (klimtouw aan harnas) van alpinisten gebruikt. Het nadeel van deze knoop is dat hij na een zware belasting lastig los te maken is.
Hij is ook te leggen door een achtknoop in een enkel deel van het touw te maken en vervolgens het losse eind terug door de knoop te steken en de hele acht te volgen (zie achtsteek).
Overhandse lus
Eenvoudig te leggen, maar na belasting nog minder goed los te maken als de Dubbele achtlus. Daarom heel geschikt voor het naar boven halen van licht materiaal of om het uiteinde van een vanglijn aan de materiaalhaak van je gordel te binden om de lijn niet te verliezen.
Touwverlengknopen
| Knoop | Touwdikte | Knoopvastheid | Losmaakbaarheid | Schootsteek | Ongelijk en gelijk | Redelijk | Goed |
| Achtsteek | Gelijk | Goed | Redelijk |
| Dubbele vissersteek | Gelijk | Goed | Slecht |
Schootsteek
In feite is deze knoop een paalsteek, maar dan gelegd met twee verschillende touwen.
Als het verschil in dikte (en stijfheid!) tussen te twee touwen groot wordt, kan de schootsteek beter dubbel
(of driedubbel) gelegd worden.
Achtsteek
Bij alpinisten wordt deze knoop (naast de dubbele vissersteek) gebruikt om eindloze stroppen te maken.
Dubbele vissersteek
In de boomverzorging is deze knoop de geijkte knoop om eindloze stroppen te maken. Mijn inziens is de achtsteek minstens zo goed...
Lengte instelbaar
| Knoop | Verstelbaar onder spanning | Richting van verstellen | Touwdikte | Betrouwbaarheid | Prusik | Ja | 2 kanten | Dunne knoop, dikke lijn | Pakt altijd |
| Valdotain | Ja | 1 kant | Dunne knoop, dikke lijn | Pakt niet altijd |
| Blake | Ja | 1 kant | Gelijke dikte | Pakt altijd |
| Klemheist | Nee | 1 kant | Dunne knoop, dikke lijn | Pakt altijd |
Prusik
De standaard schuifknoop is de prusik-knoop, uitgevonden door de heer Prusik (die niet uit Pruisen kwam, waardoor de naam "Pruisische knoop" onterecht is...). In feite is deze knoop een dubbele katteklauw (zwaluwstaartknoop, ankersteek). Pakt heel goed, laat soms wat moeilijk los en is ook minder nauwkeurig bij schuiven onder belasting. Deze knoop wordt aanbevolen voor beginnende klimmers. Maar hij is voor meer doeleinden te gebruiken dan klimmen.
Bij het afvangen is het soms noodzakelijk dat een tak horizontaal blijft hangen (omdat de serre anders gaat tochten). Hiervoor is een driehoek te knopen over het
zwaartepunt van de tak heen. Met een Prusik is de vanglijn aan deze driehoek te knopen, zodat de vanglijn boven het zwaartepunt te schuiven is.
Als het dikteverschil tussen werklijn en lus klein is, of het dunne lijntje is stijf, dan kan het beter zijn de knoop driedubbel te leggen.
Valdotain
Een geweldige knoop: stropt niet, schuift onbelast heel licht, is heel gevoelig bij schuiven onder spanning. Twee nadelen: lastiger te knopen en soms pakt hij helemaal niet! Daarom moet deze knoop voor het belasten naar boven getrokken worden. Doe je dat niet, dan kan je een aantal meters naar beneden zeilen...! Vandaar dat de Prusik voor beginners aan te raden is.
Het duurt even voordat je de goede combinatie vindt van soort stroppentouw, aantal windingen, aantal kruisingen, lengte van het stroppentouw etc. voordat je er helemaal tevreden over bent. Deze is bijvoorbeeld te lang geknoopt (door een te dik stroppentouw), waardoor je bij het uitlopen soms met moeite je hand op het uiteinde van de knoop kan leggen.
Blake's knoop
De standaard knoop in Amerika, in Nederland niet gebruikt. Het voordeel is dat de knoop gelegd kan worden in touw van dezelfde dikte als de werklijn. Een nadeel is de grote slijtage van de knoop op een klein stukje van de knoop; vaak deze lijn vervangen of (zoals dat in Amerika moet) de knoop steeds opnieuw knopen.
Klemheist
Deze knoop kan onder spanning niet verschoven worden. Hij glijdt in ontspannen toestand makkelijk naar boven en pakt bij het naar beneden gaan heel betrouwbaar. Deze knoop wordt veel gebruikt voor het zelfzekeren van een klimmer die in een (dubbele) klimlijn naar boven "footlocked". Boven aangekomen kan de klimmer in dit touw blijven hangen om een nieuwe zekering aan te leggen (fliplijn of klimlijn).
Let er bij het leggen op dat de windingen naar boven lopen! Test de knoop voor gebruik, want als de windingen naar beneden
gelegd zijn, dan klemt 'ie helemaal niets....
Wrijvingsknopen
| Knoop | Slijtage touw | Draaingen | Belasting | Halve Mastworp (HMS) | Ja | Nee | Licht |
| Achtje (enkel) | Nee | Ja | Licht |
| Achtje (dubbel) | Nee | Ja | Middel |
Halve mastworp
Een heel fijn knoopje voor het afvangen van licht werk. Ik gebruik deze knoop vaak boven in de boom; er is dan veel minder belasting op het ophangpunt. Nadeel is dat de knoop touw laat slijten, vandaar het lichtere werk.
Achtje (enkel)
Een prima afdaalapparaat, al laat hij het touw een beetje draaien (kinken). Sommige mensen hebben problemen met de acht dat hij "ongecontroleerd" beweegt bij het in het touw vallen van de af te vangen tak, maar ik vind dat dit juist bijdraagt aan het dynamisch opvangen.
Acht (dubbel)
Als de takken wat zwaarder worden kan de acht dubbel ingestoken worden. De acht moet er wel geschikt voor zijn; standaard alpinisten-achtjes zijn hier te klein voor!
Touwverdikkingsknopen
| Knoop | Betrouwbaarheid | Overhandse knoop | Redelijk, kan soms een stukje doorschuiven |
| Achtknoop | Zeer betrouwbaar |
Overhandse knoop
Lekker makkelijk, maar niet zo betrouwbaar; schuift soms door.
Achtknoop
Beter dan de overhandse knoop is deze achtknoop; wel goed dressen (dat is dus beter dan hier op de foto!)
Een algemeen advies bij het gebruiken van knopen:
Voor opmerkingen, aanvullingen en vragen: barst los!
Heeft u vragen?
